Uit Brazilië: Dorian en Ad van der Maarel

Boekelnaren Dorian en Ad van der Maarel-van den Broek wonen al jaren aan de Kievitlaan. Ze komen uit Brazilië, Dorian is daar ook geboren. Twee Nederlandse namen en toch afkomstig uit Brazilië. Hoe zit dat?

Ten gevolg van de verwoestingen veroorzaakt door de Tweede Wereldoorlog, stimuleerde de Nederlandse regering de emigratie van een deel van de bevolking naar voornamelijk Australië, Brazilië, Canada en Frankrijk. Brazilië was echter het enige land dat grote groepen katholieken wenste toe te laten. Met instemming van de Nederlandse regering stuurde de Katholieke Nederlandse Boeren- en Tuinders Bond (KNBTB) een commissie naar Brazilië om de immigratie van Nederlanders in goede banen te leiden en om een akkoord te sluiten met de Braziliaanse regering.

Een groep van ongeveer vijfhonderd Nederlanders, boerengezinnen, emigreerde naar Brazilië en vestigde zich op de toenmalige boerderij Ribeirão met 5000 hectare grond in de staat São Paulo. Zij stichtten op 14 juli 1948 de coöperatie Cooperativa Agro Pecuária Holambra, waarvan Holambra de samentrekking is van Holland, Amerika en Brazilië met als doel de productie van melk en melkproducten.

Omdat het meegebrachte vee aan tropische ziekten bezweek, schakelde men over op varkens- en kippenteelt. In 1949 emigreerden in dit kader de vader van Dorian, Jan van den Broek, met zijn vrouw en drie kinderen vanuit Schijndel naar Holambra. Jan groeide op aan de Nonnenbossche Hoeve, nog steeds een boerderij in Schijndel nabij het kanaal. Ze gingen met hun gezin en hun veestapel op een vrachtboot in Rotterdam. Dat werd een erbarmelijke overtocht. Het eten was veelal bedorven.

Twee broers van Dorian’s moeder gingen met hun gezinnen ook mee naar Brazilië. Toen ze in de havenstad Santos aankwamen hadden ze nog een lange busreis van ruim 200 km naar Holambra voor de boeg. Dorian vertelt: “Er was vooraf van alles beloofd, maar er was niks. Ze kwamen in een bouwvallig huis te wonen. De eerste twee jaren moesten ze voor de coöperatie werken, voordat ze een eigen bedrijf mochten oprichten. De grond moest nog ontgonnen worden, het was nog oerwoud.”

Aanvankelijk woonden er alleen Nederlanders op Holambra 1 met wat lokale knechten. Na twee jaar startten de ouders een bedrijf met melkvee. Dat was geen succes. Het vee ging aan ziektes ten onder. Toen zijn zij overgeschakeld op kippen en later op varkens.

Als het slecht ging met de pionierende Nederlandse boeren konden ze van Nederlandse regering een lening krijgen. Konden ze die niet terugbetalen dan werden ze uit de coöperatie gezet. Het gezin breidde in Holambra nog uit met 9 kinderen. In totaal moesten 14 monden gevoed worden. De eerste tien jaren hebben ze in grote armoede geleefd. Geleidelijk aan ging het economisch beter.

Vader Jan kwam nog regelmatig naar Nederland om zaken te doen voor de coöperatie. Hij trad ook op als veearts als er problemen waren met het vee. Het bedrijf wordt op dit moment voortgezet door de twee jongste broers van Dorian. In 1960 werd Dorian geboren. Dorian heeft in Holambra op de kleuterschool nog onderwijs gehad in Nederlands van Nederlandse nonnen die uit Sao Paulo overkwamen. Op de basisschool (de Escola Primaria) werd het onderwijs in het Portugees gegeven. De basisschool was er in de ogen van de Brazilianen alleen voor de rijken. Wat betrekkelijk was gezien de armoede van vele immigranten. Na de basisschool is Dorian naar de middelbare school in een naburig dorp gegaan. Op deze school waren ongeveer evenveel Nederlanders als Brazilianen. Vervolgens heeft ze in Campinas de kleuterjuf opleiding gedaan en in Holambra voor de klas gestaan.

Toen de mogelijkheden voor vestiging van een bedrijf in Holambra 1 te klein werden is er 350 km verderop een nieuwe Nederlandse enclave Holambra 2 gesticht. Eén van de zussen van Dorian is daar na haar trouwen gaan wonen.

Toen ze haar zus tijdens de kraamtijd is gaan helpen heeft ze haar latere man Ad leren kennen. Ad is een tuinderszoon uit Osdorp nabij Amsterdam die graag boer wilde worden en kansen zag in Holambra 2. Hij arriveerden daar met zes andere Nederlandse mannen. De taal leerde hij in de avonduren en in de dagelijkse praktijk. Hij is daar voor een boer gaan werken.

In 1986 zijn ze getrouwd en Ad heeft van een Nederlandse boer een boerderij met 80 ha grond kunnen pachten. Hij verbouwde daar katoen en later ook bruine bonen. Dat was hard werken, want daarnaast had hij ook nog een klein melkveebedrijf. Door klimatologische omstandigheden deden zich een aantal misoogsten voor waardoor de bedrijfsvoering in de knel kwam. Ze zijn in 1991 met het bedrijf moeten stoppen.

Het gezin van Ad en Dorian is toen weer naar Holambra 1 verhuisd waar Ad voor een bloemenkweker werkte, die een rozenplantage had. Dorian zorgde voor het gezin waar inmiddels drie kinderen geboren waren: Arian, Dailan en Kessia. Ze waren niet gelukkig met de situatie en in overleg met de familie zijn ze in 1998 naar Nederland gegaan om daar een nieuwe toekomst op te bouwen. Eerst in Ouderkerk aan de Amstel, waar ze tijdelijk onderdak vonden bij familie van Ad. Op een zeker moment trokken de Brabants roots van Dorian zodanig dat zij in 2000 naar Brabant gingen.

Ad wilde verantwoordelijkheid hebben voor een bedrijf. Via familie kwamen ze in contact met Jan Biemans Sr. in Boekel. Jan Biemans zorgde voor huisvesting in een huis aan de Buskensstraat en Ad kon werk krijgen bij Jan Biemans jr. in het glastuinbouwbedrijf. Hij heeft daar één jaar gewerkt. Later zijn ze naar de Kievitlaan verhuisd. Het voelde goed om in Nederland te wonen en dat doet het nog steeds.

Dorian heeft naast de Nederlandse ook de Braziliaanse nationaliteit. Ad heeft alleen de Nederlandse nationaliteit. Na het aflopen van het contract heeft Ad een baan in de agrarische bedrijfsverzorging, ook wel bedrijfshulpverlening genoemd, gevonden en is daarin hij nog steeds werkzaam. Dorian werkt al 17 jaren bij Brabantzorg in verzorgingshuizen. Ze wonen al die jaren aan de Kievitlaan.

Dorian doet naast haar werk aan aquajoggen en yoga en is vrijwilliger bij de jeugdhobbyclub. Ad stopt zijn ziel en zaligheid in de melkveeverzorging. De kinderen hebben allen in Nederland gestudeerd en werk gevonden en wonen op zichzelf.

Piet van den Broek